អន្តរជាតិ៖ ការរកឃើញការស្ទង់មតិដែលចេញផ្សាយដោយ ISEAS think tank បង្ហាញពីការវិលត្រលប់មកវិញសម្រាប់សហរដ្ឋអាមេរិកក្នុងនាមជាដៃគូដែលពេញចិត្តរបស់អាស៊ាន បន្ទាប់ពីបានធ្លាក់ចុះពីក្រោយគូប្រជែងចិនក្នុងឆ្នាំ២០២៤។

ជាងពាក់កណ្តាលនៃអ្នកឆ្លើយសំណួរចំនួន ២,០២៣នាក់ ដែលបានស្ទង់មតិទាំង ១១ប្រទេសអាស៊ីអាគ្នេយ៍នឹងនៅជាមួយសហរដ្ឋអាមេរិក ជាជាងនៅជាមួយប្រទេសចិន “ប្រសិនបើតំបន់នេះត្រូវបានបង្ខំឱ្យតម្រឹមខ្លួនវាជាមួយគូប្រជែងយុទ្ធសាស្រ្តមួយក្នុងចំណោមគូប្រជែងយុទ្ធសាស្ត្រទាំងពីរ” នេះបើយោងតាមការស្ទង់មតិប្រចាំឆ្នាំ។

របាយការណ៍រដ្ឋអាស៊ីអាគ្នេយ៍ឆ្នាំ២០២៥ ផ្អែកលើការស្ទង់មតិដែលធ្វើឡើងដោយវិទ្យាស្ថាន ISEAS-Yusof Ishak (ISEAS) ចន្លោះថ្ងៃទី៣ ខែមករា ដល់ថ្ងៃទី១៥ ខែកុម្ភៈ ហើយបានចេញផ្សាយនៅថ្ងៃព្រហស្បតិ៍ ទី៣ ខែមេសានេះ បានពិនិត្យការយល់ឃើញក្នុងតំបន់លើបញ្ហាយុទ្ធសាស្ត្រ និងឥទ្ធិពលនៃមហាអំណាចធំៗ។

នៅពេលស្នើសុំឱ្យជ្រើសរើសរវាងសហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន អ្នកឆ្លើយសំណួរ ៥២.៣ភាគរយ បានពេញចិត្តសហរដ្ឋអាមេរិក ខណៈ ៤៧.៧ភាគរយគាំទ្រប្រទេសចិន។

របាយការណ៍ ISEAS ក៏បានបន្តថា ជាងពាក់កណ្តាលនៃអ្នកឆ្លើយសំណួរជឿថា សមាគមប្រជាជាតិអាស៊ីអាគ្នេយ៍ (អាស៊ាន) គួរតែ “ពង្រឹងភាពធន់ និងឯកភាពរបស់ខ្លួន ដើម្បីទប់ទល់នឹងសម្ពាធពីមហាអំណាចពិភពលោកទាំងពីរ”។ របាយ​ការណ៍បន្តទៀត​ថា​៖ «ភាព​តូច​ចង្អៀត​នេះ ​គូស​បញ្ជាក់​ពី​ទង្វើ​តុល្យភាព​ដ៏​ល្អិត​ល្អន់​របស់​អាស៊ាន​រវាង​មហាអំណាច​ទាំង​ពីរ ខណៈ ​ការ​ពឹង​ផ្អែក​គ្នា​ខាង​សេដ្ឋកិច្ច​ជាមួយ​ប្រទេស​ចិន​ប្រកួត​ប្រជែង​ជាមួយ​នឹង​ការ​ពិចារណា​ផ្នែក​សន្តិសុខ និង​ទំនាក់ទំនង​ជា​ប្រវត្តិសាស្ត្រ​កាន់តែ​មានសុវត្ថិភាព​ជាមួយ​អាមេរិក»។

 ការរកឃើញចុងក្រោយនេះ បានធ្វើឱ្យទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោននាំមុខទីក្រុងប៉េកាំងម្តងទៀត បន្ទាប់ពីក្លាយជាជម្រើសដៃគូយុទ្ធសាស្ត្រដែលពេញចិត្តរបស់អាស៊ីអាគ្នេយ៍អស់រយៈពេលបួនឆ្នាំជាប់គ្នា។ អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលមានប្រជាជនខ្លាំងចំនួន ៦៨០លាននាក់ កំពុងក្លាយជាមានសារៈសំខាន់កាន់តែខ្លាំងឡើងចំពោះផលប្រយោជន៍របស់សហរដ្ឋអាមេរិក និងចិន។

របាយការណ៍ ISEAS ឆ្នាំនេះ បានស្ទង់មតិមនុស្ស ២,០២៣នាក់នៅទូទាំងរដ្ឋសមាជិកអាស៊ានទាំង១០ និងជាលើកដំបូង ដែលរួមបញ្ចូលធាតុចូលពីអ្នកឆ្លើយសំណួរនៅប្រទេសទីម័រខាងកើត ដែលសង្ឃឹមថានឹងក្លាយជាសមាជិកពេញសិទ្ធិរបស់អាស៊ាននៅឆ្នាំ២០២៥។

អ្នកឆ្លើយសំណួររួមមាន អ្នកស្រាវជ្រាវ អ្នកតំណាងប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយ អង្គការមិនមែនរដ្ឋាភិបាល (NGOs) មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលក្នុងតំបន់ តំណាងវិស័យឯកជន និងសមាជិកនៃសង្គមស៊ីវិល។

របាយការណ៍បានលើកឡើងថា ការគាំទ្ររបស់សហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានគេរកឃើញថាមានភាពរឹងមាំបំផុតក្នុងចំណោមអ្នកឆ្លើយតបនៅក្នុងប្រទេសវៀតណាម និងហ្វីលីពីន ទំនងជាត្រូវបានជំរុញដោយជម្លោះទឹកដីដែលកំពុងបន្តជាមួយប្រទេសចិននៅក្នុងសមុទ្រចិនខាងត្បូង ក៏ដូចជាការបង្កើនភាពជាដៃគូសន្តិសុខជាមួយទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោន។ ភាពតានតឹងនៅសមុទ្រចិនខាងត្បូងបានជាប់ចំណាត់ថ្នាក់កំពូលនៃការព្រួយបារម្ភអំពីភូមិសាស្ត្រនយោបាយនៅក្នុងតំបន់ អមដោយក្រុមបោកប្រាស់ឧក្រិដ្ឋកម្ម និងការព្រួយបារម្ភលើការដឹកនាំថ្មីរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក។

ការគាំទ្រសម្រាប់ប្រទេសចិន ដែលត្រូវបានជំរុញដោយ “ទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចយ៉ាងស៊ីជម្រៅ ភាពអាស្រ័យពាណិជ្ជកម្ម ក៏ដូចជាការមិនសប្បាយចិត្តនឹងគោលនយោបាយរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក” ត្រូវបានគេរកឃើញថាមានភាពរឹងមាំបំផុតក្នុងចំណោមអ្នកឆ្លើយតបមកពីប្រទេសឥណ្ឌូនេស៊ី បន្ទាប់មកគឺប្រទេសម៉ាឡេស៊ី ថៃ ប្រ៊ុយណេ និងឡាវ។ របាយការណ៍របស់ ISEAS បាននិយាយថា ទំនុកចិត្តនៅទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនបានពង្រឹងបន្ថែមទៀតនៅជុំវិញតំបន់ បន្ទាប់ពីការបោះឆ្នោតឡើងវិញរបស់ប្រធានាធិបតី លោក Donald Trump។ 

ប៉ុន្តែ វាបានលើកឡើងពីការព្រួយបារម្ភពីអ្នកឆ្លើយសំណួរជាងពាក់កណ្តាលជុំវិញចរិតមិនអាចទាយទុកជាមុនបានរបស់ប្រធានាធិបតី លោក Trump ដោយនិយាយថាវានឹង “បន្ថែមភាពមិនច្បាស់លាស់ដល់ការចូលរួមរបស់សហរដ្ឋអាមេរិក ជាមួយតំបន់”។ អ្នកជំនាញម្នាក់បាននិយាយថា "ការថប់បារម្ភជាយុទ្ធសាស្ត្រ" លើការអះអាងរបស់ទីក្រុងប៉េកាំង អាចធ្វើឱ្យមេដឹកនាំអាស៊ីអាគ្នេយ៍ជ្រើសរើសសហរដ្ឋអាមេរិកលើប្រទេសចិននៅក្នុងសេណារីយ៉ូមួយដែលតំបន់នេះត្រូវបានបង្ខំឱ្យជ្រើសរើសរវាងមហាអំណាចទាំងពីរ។

ប្រទេសចិននៅតែត្រូវបានគេមើលឃើញថាមានឥទ្ធិពលបំផុត ប៉ុន្តែទោះបីជាមានការនាំមុខដ៏តិចតួចរបស់ទីក្រុងវ៉ាស៊ីនតោនក៏ដោយ ក៏ប្រទេសចិននៅតែជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ-យុទ្ធសាស្ត្រដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ ដោយ “វ៉ាដាច់សហរដ្ឋអាមេរិកដោយខ្លឹមសំខាន់ៗ ទោះបីជាមានការធ្លាក់ចុះមួយចំនួននៃឥទ្ធិពលសេដ្ឋកិច្ច និងនយោបាយ-យុទ្ធសាស្ត្រទាំងមូលរបស់ខ្លួនក៏ដោយ”។

របាយការណ៍របស់ ISEAS បាននិយាយថា ប្រទេសចិននៅតែជាជម្រើសកំពូលក្នុងចំណោមអ្នកឆ្លើយតបទូទាំងអាស៊ាន លើកលែងតែប្រទេសហ្វីលីពីន ដែលសហរដ្ឋអាមេរិកត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាមហាអំណាចនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្រដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុត។

ប្រទេសនេះក៏ជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតផងដែរ ដោយទទួលបាន ៥៦.៤ភាគរយនៃការស្ទង់មតិក្នុងចំណោមអ្នកឆ្លើយតបនៅក្នុងប្រទេសថៃ ម៉ាឡេស៊ី និងសិង្ហបុរី។ ចំណាត់ថ្នាក់របស់ប្រទេសចិនបង្ហាញពីទំនាក់ទំនងសេដ្ឋកិច្ចដ៏ស៊ីជម្រៅរបស់ខ្លួនជាមួយតំបន់ ជាពិសេសតាមរយៈការវិនិយោគពាណិជ្ជកម្ម និងហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធ ក្រោមគំនិតផ្តួចផ្តើមខ្សែក្រវាត់ និងផ្លូវ “ឥទ្ធិពលយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ទីក្រុងប៉េកាំងនៅតែបង្កប់យ៉ាងរឹងមាំនៅក្នុងតំបន់”។

ទោះបីជាមានការយល់ឃើញជាវិជ្ជមានក្តី ក្តីបារម្ភនៅតែបន្តកើនឡើងជុំវិញឥទ្ធិពលនយោបាយ និងយុទ្ធសាស្ត្ររបស់ទីក្រុងប៉េកាំងនៅក្នុងតំបន់ ដោយមានអ្នកឆ្លើយសំណួរអាស៊ានប្រមាណ ៧នាក់ក្នុងចំណោម ១០នាក់បាននិយាយថាពួកគេនៅតែមានការប្រុងប្រយ័ត្ន។

ការរកឃើញចុងក្រោយបានបង្ហាញថា មនោសញ្ចេតនាពីអ្នកឆ្លើយសំណួរនៅក្នុងប្រទេសឡាវ ដែលជាប្រទេសដែលធ្លាប់បានចាត់ទុកប្រទេសចិនថាជាមហាអំណាចសេដ្ឋកិច្ចដ៏មានឥទ្ធិពលបំផុតរបស់តំបន់នោះ បានទទួល "ការប៉ះទង្គិចយ៉ាងសំខាន់" ដោយបានធ្លាក់ចុះដល់ពី៧៧,៥ភាគរយ មក៤៩ភាគរយនៅឆ្នាំ២០២៤។

នៅពេលនិយាយអំពីការអនុវត្តច្បាប់អន្តរជាតិ សហរដ្ឋអាមេរិកនៅតែត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាតួអង្គឈានមុខគេនៅក្នុងតំបន់ជាមួយនឹងអារម្មណ៍ “ខ្លាំងជាពិសេស” មកពីអ្នកឆ្លើយតបនៅក្នុងប្រទេសដូចជាកម្ពុជា វៀតណាម និងហ្វីលីពីន។

បើតាម របាយការណ៍ ទោះបីជាមានការព្រួយបារម្ភអំពីវិធីសាស្រ្តប្រតិបត្តិការរបស់ លោក Trump និងការដកសហរដ្ឋអាមេរិកចេញពីអង្គការអន្តរជាតិក៏ដោយ អ្នកឆ្លើយតបអាស៊ាន១០ នៅតែបន្តមើលឃើញថាសហរដ្ឋអាមេរិកជាអ្នកការពារដ៏សំខាន់ នៃអភិបាលកិច្ចសកល៕

ប្រភព៖ CNA

ដោយ៖ MN-Angkor